Έκζεμα και ατοπική δερματίτιδα: Ο αλλεργιολόγος Δημήτρης Μήτσιας εξηγεί τη σωστή αντιμετώπιση

O αλλεργιολόγος παίδων και ενηλίκων και διδάκτωρ στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Dr. Δημήτρης Μήτσιας MD, PhD, μιλάει στο bovary.gr και απαντάει σε βασικά ερωτήματα που αφορούν το έκζεμα, την ατοπική δερματίτιδα.

Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να ενυδατώσω το δέρμα μου, αν έχω έκζεμα; Είναι απαραίτητο να επενδύσω σε ειδικές σειρές περιποίησης της επιδερμίδας; 

Η αποτελεσματικότητα της ενυδάτωσης του δέρματος εξαρτάται από πολλούς παράγοντες μεταξύ των οποίων κυριότεροι είναι η χρήση αξιόπιστων εταιρειών και των κατάλληλων (ανάλογα με την ηλικία, την εποχή, τη σοβαρότητα του εκζέματος κ.ά.) δερμοκαλλυντικών μορφών. Η χρήση ειδικών αφρόλουτρων για ατοπικό δέρμα είναι εκ των ων ουκ άνευ στην προσπάθεια αυτή, σε μερικές δε περιπτώσεις χρειάζεται να χρησιμοποιηθούν ειδικά έλαια μπάνιου. Η χρήση σαπώνων ιδανικά θα πρέπει να αποφεύγεται. Οι λοσιόν είναι ιδιαίτερα υδαρείς μορφές καλλυντικών που συνήθως χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία στο τριχωτό. Για την ενυδάτωση του δέρματος χρησιμοποιούνται γαλακτώματα, κρέμες ή βάλσαμα που (με αυτή τη σειρά) περνάνε από την πιο λεπτόρευστη σε πιο παχύρευστη μορφή. Η επιλογή δεν είναι τυχαία! Είναι ιδιαίτερα σημαντική και απαιτεί εμπειρία και γνώση εκ μέρους του ιατρού ώστε να ωφεληθεί στο μέγιστο ο ασθενής του.

Υπάρχουν τροφές που πρέπει να αποφεύγω για να μην έχω εξάρσεις του εκζέματος;

Αυτή είναι μια πολύ σημαντική ερώτηση! Κατ’ αρχάς θα πρέπει να πούμε ότι σπάνια το έκζεμα είναι αποτέλεσμα τροφικής αλλεργίας, όπως συνήθως θεωρείται. Δεν ειναι εκδήλωση τροφικής αλλεργίας και σε λίγες περιπτώσεις απαιτείται απόλυτη αποφυγή/διακοπή κάποιας τροφής π.χ.αυγού, γάλακτος αγελάδας κ.λπ. Τα τελευταία 20 χρόνια έχει γίνει σαφές το αντίθετο: το έκζεμα (η ατοπική δερματίτιδα σε μικρή ηλικία) είναι αίτιο, βασικός προδιαθεσικός παράγοντας, τροφικής αλλεργίας καθώς τα παιδιά με ατοπική δερματίτιδα είναι αυξημένου κινδύνου να παρουσιάσουν αλλεργικές αντιδράσεις σε τροφές. 

Ωστόσο, για να απαντήσω στην ερώτησή σας, υπάρχουν τρόφιμα που ενδεχομένως θα μπορούσαν, υπό προϋποθέσεις, να επιδεινώσουν παροδικά (προσοχή, όχι να προκαλέσουν) το έκζεμα όπως τα όξινα τρόφιμα (π.χ. εσπεριδοειδή ή ντομάτες) ή τα τρόφιμα με συντηρητικά (π.χ. συσκευασμένα). Οι προϋποθέσεις αυτές περιλαμβάνουν την παρουσία και άλλων επιβαρυντικών του εκζέματος παραγόντων όπως το κρύο, μια λοίμωξη, η μεγάλη ποσότητα των τροφών αυτών κ.ά. Τονίζεται ότι η συνολική και απόλυτη αποφυγή των τροφών αυτών δεν συνίσταται.

Η εφίδρωση επιδεινώνει την κατάσταση; Σε αυτή την περίπτωση τι γίνεται με την άσκηση, ιδιαίτερα τους ζεστούς μήνες;

Η αυξημένη εφίδρωση, αν και δεν αποτελεί μείζονα παράγοντα έξαρσης, ενίοτε μπορεί να ενοχλήσει. Η άσκηση, ωστόσο, δεν αποθαρρύνεται! Αρκεί, μετά από αυτήν, να ακολουθεί ντους με το κατάλληλο αφρόλουτρο και εφαρμογή του ενυδατικού. Σε σχέση με αυτό, τονίζεται ότι χρήση παχύρευστων δερμοκαλλυντικών, που κατά τους κρύους μήνες είναι απόλυτα θεμιτή, τους θερινούς μήνες μπορεί να επιδεινώσει το έκζεμα λόγω της δυσχέρειας στην εξάτμιση του ιδρώτα. Άλλο σχετικό χαρακτηριστικό είναι ότι στη συντριπτική πλειοψηφία των ασθενών με έκζεμα η ζέστη και ο ήλιος λειτουργούν ιδιαίτερα θετικά σε βαθμό σχεδόν και πλήρους ύφεσης.

Το άγχος οδηγεί σε εξάρσεις;

Σαφώς και ναι. Ιδιαίτερα συχνά, τόσο στην παιδική ηλικία όσο και στους ενήλικες, παρατηρείται επιδείνωση μετά από μια περίοδο έντονου άγχους σε βαθμό να πρέπει να προστεθεί, ή και να αυξηθεί προϋπάρχουσα, θεραπευτική αγωγή. Επίσης, το άγχος αυξάνει την υποκειμενική αίσθηση του κνησμού (βασικότατου χαρακτηριστικού του εκζέματος), ο ασθενής αδυνατεί να τον ελέγξει και ξύνεται πολύ, ακόμη και στον ύπνο, επιδεινώνοντας περαιτέρω το έκζεμα.

Υπάρχουν τρόποι με τους οποίους μπορώ να περιποιηθώ το δέρμα μου για να μειώσω τις πιθανότητες εκζέματος ή κάποια άλλη έξαρση;

Σκοπός του ιατρού είναι να μειώσει κατά το δυνατόν τις παρατηρούμενες εξάρσεις του εκζέματος και η χρήση κατάλληλων (αναλόγως παραγόντων όπως η ηλικία, η ένταση, η περιοχή του δέρματος, η εποχή του έτους και πολλών άλλων) δερμοκαλλυντικών προϊόντων αποτελεί το Α και το Ω της προσπάθειας αυτής. Στο πλαίσιο αυτό η επίμονη και συστηματική χρήση είναι απαραίτητη καθώς η αντιμετώπιση του εκζέματος είναι ένας μαραθώνιος, όχι ένας αγώνας ταχύτητας…

Όσον αφορά στην πρόληψη του εκζέματος, τελευταίες μελέτες δείχνουν ότι η χρήση εντατικής, κατάλληλης φροντίδας από πολύ νωρίς στην ηλικία του βρέφους μπορεί να προλάβει την εμφάνιση ατοπικής δερματίτιδας.

Η αντιμετώπιση (και μείωση των εξάρσεών) του εκζέματος στηρίζεται σε δύο ακόμη πυλώνες. Πρώτον, σε μια καθημερινότητα που αποτρέπει κατά το δυνατόν την τριβή και ερεθισμό του δέρματος. Η χρήση κατάλληλων ρούχων (π.χ. αποφυγή στενών ρούχων και συνθετικών υφασμάτων), το μπάνιο που πρέπει να γίνεται με χλιαρό νερό και κατά το δυνατόν σύντομα ή η κατά το δυνατόν αποφυγή χρήσης χημικών (π.χ. μωρομάντηλων) είναι κάποια από τα μέτρα που βοηθούν ιδιαίτερα. Δεύτερον, στην αναπόφευκτη χρήση θεραπευτικών κρεμών (ειδικών κορτιζονών ή μιγμάτων τους) σε περιπτώσεις έντονης έξαρσης η οποία δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί μόνο με τα μη φαρμακευτικά δερμοκαλλυντικά.

Μόνο η παράλληλη εφαρμογή των τριών αυτών παραμέτρων μπορεί να εξασφαλίσει την καλύτερη αντιμετώπιση του εκζέματος.

Τέλος, τα απορρυπαντικά ρούχων συνίσταται να είναι υγρά (και όχι σκόνες) ώστε να ξεπλένονται καλύτερα και να μην μένουν υπολείμματα μεταξύ των ινών των ρούχων που μπορεί να λειτουργήσουν ερεθιστικά.

Η έξαρση εκζέματος σχετίζεται με τις εποχές, όπως συμβαίνει με τις αλλεργίες;
Τα κατοικίδια επιδεινώνουν τα συμπτώματα εκζέματος;

Από τους βασικότερους παράγοντες έξαρσης του εκζέματος είναι το κρύο, ουσιαστικά οι μεγάλες και απότομες μεταβολές της θερμοκρασίας. Επομένως το χειμώνα παρατηρούνται τυπικά εξάρσεις. Αντίθετα, το καλοκαίρι ο ήλιος φαίνεται ότι λειτουργεί θεραπευτικά, το ίδιο και το μπάνιο στη θάλασσα αρκεί άμεσα να ξεπλένεται το θαλασσινό νερό με γλυκό ώστε να μην μένουν υπολείμματα αλατιού που μπορεί να ερεθίσει.

Από την άλλη, το έκζεμα δε φαίνεται να ακολουθεί την εποχική κατανομή των αλλεργιών του αναπνευστικού όπως είναι η εποχική (εαρινή) ρινίτιδα, επιπεφυκίτιδα ή/και άσθμα. Σε λίγες περιπτώσεις οι ευαισθητοποιήσεις σε αναπνευστικού τύπου αλλεργιογόνα π.χ. γύρεις, ακάρεα οικιακής σκόνης ή επιθήλια ζώων οδηγούν σε επιδείνωση του εκζέματος. Δεν υπάρχει σαφής συσχέτιση των κατοικιδίων με εμφάνιση ή επιδείνωση του εκζέματος.

Υπάρχουν tips που μπορώ να ακολουθήσω, για να ανακουφιστώ σε περίοδο έξαρσης του εκζέματος;

Το έκζεμα ή ατοπική δερματίτιδα αποτελεί μία συχνή παιδική πάθηση του δέρματος. Οι εξάρσεις του εκζέματος, όπως προαναφέρθηκε, είναι μάλλον ο κανόνας μέχρι την πλήρη υποχώρηση αυτού (ιδίως όταν αναφερόμαστε στην παιδική ηλικία) και είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων. Όσο συνεπείς και να είμαστε στην πρόληψη με τα δερμοκαλλυντικά, κάποιες φορές θα υπάρξει έξαρση. Τότε θα πρέπει να επέμβουμε με θεραπευτικά μέσα που κυρίως συνίστανται στην εφαρμογή κορτιζονούχων σκευασμάτων. Εδώ θα πρέπει να αποκαθηλώσουμε κάποιους μύθους που προκαλούν και συντηρούν σε μεγάλο επίπεδο την κορτιζονοφοβία… Οι κρέμες κορτιζόνης, ως μόρια, δεν έχουν κάποια σχέση με την από του στόματος κορτιζόνη. Η ισχύς τους ποικίλει και, σε κάθε περίπτωση, είναι πολύ μικρότερη. Χρησιμοποιούνται τοπικά και η απορρόφηση είναι τέτοια που δεν απαιτεί δίαιτα ούτε εγείρει έννοιες που σχετίζονται, και δικαίως, με την μακροχρόνια λήψη κορτιζόνης από το στόμα.

Συνήθως η κορτιζόνη χορηγείται σε μίγμα με δερμοκαλλυντικά (κάτι που περαιτέρω αυξάνει την ασφάλεια). Τέλος, υπάρχει αυστηρή επιλογή των κατάλληλων σκευασμάτων αναλόγως της περιοχής του σώματος στην οποία υπάρχει η έξαρση και, προφανώς, οδηγία τακτικής παρακολούθησης ώστε να αποφευχθεί η κατάχρηση.

Email επικοινωνίας: dmitsias@yahoo.com, www.mitsias-allergy.gr

Η La Roche-Posay, η #1 μάρκα περιποίησης που συνιστούν οι δερματολόγοι παγκοσμίως, αναπτύσσει συνθέσεις που αλλάζουν τη ζωή όσων ταλαιπωρούνται από τις δερματικές και ψυχολογικές επιπτώσεις του ευαίσθητου ή του καταπονημένου δέρματος.