Κεντημένο Ψωμί: Η Μαρία Βαρελά συνδιαλέγεται με την ανάγλυφη γλώσσα της λαϊκής παράδοσης

«Το κεντημένο ψωμί εμφανίζεται στις τελετές του κύκλου της ζωής (γάμος, αρραβώνας, θάνατος κλπ) και του εορταστικού ετήσιου κύκλου (θέρος, τρύγος κλπ) με μαγικο-λατρευτικό χαρακτήρα».

«Ο άρτος πλουμίζεται με συμβολισμούς εμπνευσμένους από την καθημερινή ζωή και τη σχέση των ανθρώπων με τη φύση και κωδικοποιεί μια συγκεκριμένη ευχετική πρόθεση του δημιουργού η αυτού που το έχει παραγγείλει. Σύμβολα της παράδοσης: φίδια, άνθη, φύλλα, κουκουνάρια, σταφύλια, ρόδια, πουλιά, σαύρες, σκαντζόχοιροι, ποντικοί, σκορπιοί, πεταλούδες, κόμποι, κομπολόι, τροχοί κ.α», αναφέρεται στο βιβλίο «Το Ψωμί και τα Γλυκίσματα των Ελλήνων» του Νίκου και της Μαρίας Ψιλάκη.

Ορμώμενη από τη βαθιά ιστορία του κεντητού ψωμιού και την άρρηκτη σύνδεσή του με την παράδοση και το πολιτισμό μας, η Μαρία Βαρελά ετοιμάζει ένα νέο έργο, το οποίο τιτλοφορείται «Κεντημένο Ψωμί», και είναι μέρος του ευρωπαϊκού προγράμματος «The Table and the Territory». Δουλεύοντας με κώδικες, γλώσσες και τεχνικές που προέρχονται από το λαϊκό πολιτισμό και τις οικοτεχνικές συνθήκες γυναικείας εργασίας, ανατρέχει στην ανάγλυφη γλώσσα των κεντημένων ψωμιών (ευχές, ξόμπλια, αναθήματα) της λαϊκής παράδοσης επιδιώκοντας να πειραματιστεί με ένα ανανεωμένο λεξιλόγιο, καθώς και να συνδεθεί βιωματικά με τον τελετουργικό ρυθμό της παραγωγικής διαδικασίας.

Άλλωστε ο άρτος, ως βασική τροφή, έχει λειτουργικό αλλά και συμβολικό χαρακτήρα τόσο στην οικογένεια όσο και στην κοινωνία. Η γνωστή εικαστικός έχει κατασκευάσει μια βάση δεδομένων με σύμβολα, στην οποία καταχωρούνται οι παραγγελίες και ευχές του κοινού. Μπορείτε να γράψετε κι εσείς τη δική σας στο δελτίο παραγγελίας. (https://decorated-breads.tavros.space) και να τη στείλετε ηλεκτρονικά μέχρι τις 19 Φεβρουαρίου. Στη συνέχεια, ορισμένες από τις ευχές (τυχαία επιλεγμένες από έναν ειδικά σχεδιασμένο αλγόριθμο) θα παραχθούν σε ψωμί στον χώρο TAVROS από κυρία Βαρελά και τον γυναικείο συνεταιρισμό Αιαντίς που κατέχει την τέχνη της κεντημένης αρτοποιίας, σε μια πολυήμερη web περφορμανς, η οποία θα προβληθεί ζωντανά στο διαδίκτυο, από 20 έως 26 Φεβρουαρίου.

Έτσι συστήνεται ένα άτυπο κοινωνικό δίκτυο, αποτελούμενο από γυναίκες που παράγουν, ζυμώνουν, εύχονται ή απεύχονται. Κάποιες από αυτές διαθέτουν την εμπειρία τόσο της ίδιας της αλυσίδας παραγωγής όσο και των δυνητικών συμβολισμών της (συμπεριλαμβανομένης της ίδιας της Βαρελά), ενώ κάποιες άλλες, κυρίως γυναίκες εικαστικοί που δουλεύουν με την πλαστικότητα της ύλης ή γλύπτριες, θα μαθητεύουν στις νέες τεχνικές με διάθεση πειραματισμού, καλλιτεχνίας και επεξεργασίας της ύλης. Στο δίκτυο αυτό συμμετέχει και η επιστημονική κοινότητα, συμβάλλοντας στο διάλογο περί παραδοσιακών τεχνικών με σχόλια και παρατηρήσεις από το χώρο της αρχαιολογίας, της ανθρωπολογίας, της λαογραφίας και της μουσειολογίας.

Οι συναντήσεις γίνονται κατ’ ιδίαν, μέσω Zoom, αλλά από το συγκεκριμένο πρότζεκτ θα προκύψουν μιας σειρά από podcasts ανάμεσα σε ακαδημαϊκούς (λαογράφους, ανθρωπολόγους κ.ο.κ.) και τις εικαστικούς που θα είναι διαθέσιμα στο ευρύ κοινό.

Στη διαδικασία του έργου συμμετέχουν οι:

Αγγελική Καβακάκη, Πρόεδρος του Γυναικείου Αγροτικού Συνεταιρισμού Οικοτεχνίας Αιαντίς

Πάκυ Βλασσοπούλου, Εικαστικός

Μαρία Γεωργούλα, Εικαστικός

Αναστασία Δούκα, Εικαστικός

Μαλβίνα Παναγιωτίδη, Εικαστικός

Στεφανία Στρούζα, Εικαστικός

Δέσποινα Καταπότη, Επίκουρη Καθηγήτρια θεωρίας πολιτισμού και ψηφιακού πολιτισμού, Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου

Γιάννης Δρίνης, Λαογράφος, Τομέας Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς (ΥΠΠΟ)

Γιώργος Μαγγίνης, Αρχαιολόγος, Μουσείο Μπενάκη

Δέσποινα Νάζου, Ανθρωπολογία του Τουρισμού, Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια, Παν. Κρήτης