Από τα roaring 1920s στα sober 2020s -Τι έμεινε από την πιο ξέφρενη δεκαετία έναν αιώνα μετά;

Ήταν άγρια, εκκεντρικά και απελευθερωμένα. Τα 1920s έμειναν στην ιστορία ως roaring 20s και η πολιτισμική παρακαταθήκη τους επιβεβαιώνει πλήρως το χαρακτηρισμό τους.

Μετά το τέλος του Μεγάλου Πολέμου, η κοινωνία ανασυντάσσεται, η βιομηχανία αρχίζει να αναπτύσσεται ταχύτατα και ο πληθυσμός μετακινείται στις πόλεις.

Η παραγωγή γίνεται μαζική και δημιουργούνται οι βάσεις για το καθεστώς του φορντισμού που θα σατιρίσει αργότερα ο Τσάρλι Τσάπλιν στο Μοντέρνοι Καιροί (1936) αλλά και θα σχολιάσει ο Φριτς Λανγκ στο Metropolis το 1927. Η θρυλική αρχική σκηνή με τα πλάνα των μηχανών και τους εργάτες που περπατούν στοιχισμένοι με σκυμμένο το κεφάλι θεωρείται τρομερά προφητική και μπροστά από την εποχή της (όπως και η υπόλοιπη ταινία, μέχρι και σήμερα).

Οι γυναίκες μπαίνουν στην αγορά εργασίας και αποκτούν πρωτοφανείς ελευθερίες και δικαιώματα. Το μήκος της φούστας ανεβαίνει, αποκαλύπτοντας τον αστράγαλο, τα μαλλιά κόβονται κοντά, η σιλουέτα είναι αγορίστικη -τα ρούχα πέφτουν ριχτά και η μέση δεν είναι πια τονισμένη. Το ραδιόφωνο «μπαίνει» στα σπίτια, η αύξηση της παραγωγής συνδέεται με αύξηση της κατανάλωσης αγαθών -μπαίνουν οι βάσεις της μαζικής κουλτούρας για τη οποία θα γράψουν περίπου μια δεκαετία αργότερα οι Αντόρνο και Μπένγιαμιν.

Ταυτόχρονα, τα 20s ξεκινούν με μια παράλογη απαγόρευση στις ΗΠΑ -στις 16 Ιανουαρίου, ο νόμος Volstead θέτει σε ισχύ την Ποτοαπαγόρευση, η οποία συνδέεται με την 18η τροποποίηση του Συντάγματος που απαγορεύει την παραγωγή, την πώληση και τη διακίνηση αλκοόλ. Παρ΄όλο που πηγές αναφέρουν μείωση της κατανάλωσης αλκοόλ τα πρώτα χρόνια, στη συνέχεια αυξήθηκε κατακόρυφα μαζί με το παράνομο εμπόριο.

Τότε γεννιούνται τα περίφημα speakeasies, δηλαδή κρυμμένα μέρη όπου οι «παραβάτες» έμπαιναν με συνθηματικό και απολάμβαναν το απαγορευμένο αγαθό. Τότε ανθίζει η μαφία, ενώ ορισμένοι επιχειρούν να κατασκευάσουν αλκοόλ στο σπίτι τους – το διάσημο bathtub gin αναφερόταν σε κακής ποιότητας χειροποίητο ποτό, το οποίο έφτιαχναν σε μεγάλες ποσότητες.

Δημιουργείται η κουλτούρα του «έξω», ο βωβός κινηματογράφος αποκτά φανατικό κοινό, τα καφέ και τα εστιατόρια αποκτούν μουσικά και χορευτικά θεάματα, βαριετέ, και το social dancing παίρνει μια λιγότερο επίσημη και πιο fun διάθεση -το τρελιάρικο τσάρλεστον, τα καμπαρέ, τα flapper girls.

Η τζαζ μουσική φέρνει την επανάσταση στους straight ρυθμούς της προηγούμενης εποχής, απελευθερώνει τα σώματα, θεωρείται σκανδαλώδης -στο Παρίσι, η Ζόζεφιν Μπέικερ χορεύει με μια φούστα από αυτοσχέδιες μπανάνες και μερικά κοσμήματα.

Η γαλλική πρωτεύουσα γίνεται το αντίστοιχο των αμερικάνικων 20s και ζει τα δικά της annes follees, δημιουργείται το κίνημα του σουρεαλισμού, ο Φιτζέραλντ εκδίδει το The Great Gatsby και ο Χέμινγουεϊ το Και ο ήλιος ανατέλλει το 1926. Στον Ανδαλουσιανό Σκύλο του Λουίς Μπονιουέλ, ένα μάτι κόβεται επί της οθόνης.

Αυτοί είναι μόνο λίγοι από τους λόγους που τα 20s έμειναν στην ιστορία ως μία από τις πιο ενδιαφέρουσες δεκαετίες και δεν προκαλεί εντύπωση ότι η παράξενη γοητεία της επιδρά μέχρι σήμερα.

Τι σχέση μπορεί να έχουν εκείνα τα 20s με το σημερινό 2020 και τη δεκαετία που μόλις ξεκινάει;

Η νέα εποχή μοιάζει, σε σχέση με εκείνη, σαν την αποθεραπεία από το χθεσινοβραδινό χανγκόβερ -με ο,τι καλό και κακό μπορεί να συνεπάγεται.

Τώρα, συνδυασμένο με την οικονομική ύφεση, το «μέσα» μοιάζει να είναι μια εξίσου (αν όχι περισσότερο) ελκυστική λύση για διασκέδαση.

Το Netflix and chill χαρακτηρίζει μια ολόκληρη κουλτούρα που δεν εκφράζει μόνο τους millenials, ενώ τα αυτοσαρκαστικά memes που συγκεντρώνουν εκατομμύρια likes μοιάζουν να απενοχοποιούν τη μοναξιά, την κακή διάθεση και την εσωστρέφεια. Το να μένεις μέσα δε θεωρείται πλέον un-cool, μάλλον το αντίθετο.

Παράλληλα, υπάρχει μια τάση εκκαθάρισης σε όλους τους τομείς. Clean eating, detox, νέα fitness trends, η δημοφιλία της γιόγκα και του διαλογισμού, φυσικά προϊόντα ομορφιάς και wellness retreats ορίζουν μια εποχή όπου το υγιές και το υγιεινό είναι «τάση».

Σε μια προσπάθεια οριοθέτησης του χαοτικού ίντερνετ, το politically correct έγινε το νέο μαύρο -συχνά υπερβολικό και νεοσυντηρητικό, άλλοτε επιβεβλημένο ειδικά όσον αφορά σε ζητήματα φυλής και φύλου.

Η για πρώτη φορά μαζική ευαισθητοποίηση για το κλίμα, η άνοδος της βιώσιμης μόδας, το κίνημα Metoo, το Womanism και τα σύμφωνα συμβίωσης, είναι μερικά από τα ορόσημα της σύγχρονης κουλτούρας που έχουν ήδη θέσει τις βάσεις για μια εντελώς διαφορετική δεκαετία.

Από την άλλη, όσο το παράνομο και με δυσκολίες αποκτημένο τζιν των 20s είχε τη γλυκιά γεύση της αμαρτίας, το νέο sober κίνημα και η απαγόρευση του καπνίσματος στα μπαρ (σε εμάς με διαφορά πολλών χρόνων από την υπόλοιπη Ευρώπη) αλλάζουν την εικόνα και την έννοια της διασκέδασης.

Η εικονική πραγματικότητα, οι Youtube stars, οι Instagramers πρωταγωνιστούν στο παιχνίδι της επιρροής, μαζί με τους μέγκα-σταρς του Χόλιγουντ και της μουσικής βιομηχανίας, δημιουργώντας μια νέα έννοια διασημότητας με λιγότερο μυστήριο και περισσότερα τσεκ ιν.

Από την άλλη, περισσότεροι και μικρότεροι καλλιτέχνες έχουν πλέον το βήμα να δείξουν τη δουλειά τους του ίντερνετ -η δημιουργικότητα είναι άφθονη, αρκεί να ξέρεις πού να την αναζητήσεις.

Και ενώ δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τι επιφυλάσσει η νέα δεκαετία, το σίγουρο ότι η δύναμη της ποπ κουλτούρας θα προσδώσει σε αυτά που θα έρθουν την αίσθηση ότι είναι cool. Έστω και για λίγο.