Αποδομώντας τον Joker: Δύο αντίθετες απόψεις για την πιο αμφιλεγόμενη ταινία της σεζόν

Σε ένα εικονικό χρηματιστήριο κινηματογραφικών ταινιών, οι κριτικοί θα παρακολουθούσαν με κομμένη την ανάσα τις μετοχές του Joker να ανεβοκατεβαίνουν ανά δευτερόλεπτο.

Χιλιάδες λέξεις γράφτηκαν και συνεχίζονται να γράφονται αυτή τη στιγμή για εκείνη, με τη μορφή βαρύγδουπων αφοριστικών κριτικών, ενθουσιωδών status στα social media και φορτισμένων αναλύσεων σε σινεφίλ φόρουμ.

Πολλά μπορεί να πει κανείς για την ταινία του Todd Philips, αλλά το ένα πράγμα που σίγουρα κατάφερε, ήταν να αναγκάσει το κοινό να έχει άποψη. Όχι οποιοδήποτε κοινό, αλλά μια ετερόκλητη ευρεία γκάμα θεατών, μυημένων και «τουριστών» στο σύμπαν των superhero movies. Όχι οποιαδήποτε άποψη, αλλά εκδηλώσεις ένθερμου θαυμασμού ή ηχηρής «πολύ κακό για το τίποτα» απογοήτευσης.

Ο Αριστοτέλης Σπηλιωτόπουλος και η Ιωάννα Παναγοπούλου είδαν την αμφιλεγόμενη ταινία και γύρισαν με διαφορετικές εντυπώσεις.

Joaquin Phoenix

I. Το ένα και μοναδικό κοινό σημείο που συμφιλιώνει όλες τις απόψεις είναι το τεράστιο (ευτυχώς, γιατί είναι πολλές) ταλέντο του πρωταγωνιστή. Υπηρετεί έναν «αβανταδόρικο» ρόλο χωρίς να πέσει στην κλασική και επικίνδυνη παγίδα που επιφυλάσσουν συνήθως τέτοιοι ρόλοι: την υπερβολή. Διαπερνά το περίγραμμα του ρόλου (την εντυπωσιακή σωματική μεταμόρφωση και το μακιγιάζ) και δίνει μια ανατριχιαστικά ουσιαστική ερμηνεία με ένταση και βάθος. Μία από τις περιπτώσεις ηθοποιού που είναι τόσο απασχολημένος να μάχεται τους προσωπικούς του δαίμονες, που μάλλον δεν συνειδητοποιεί και δεν αυταρέσκεται στο ταλέντο του. Απλώς το ξεδιπλώνει αβίαστα και άμεσα στην οθόνη. Στα συν, ο χορός του Joker. Έξυπνο εύρημα, έδωσε μια άλλη διάσταση στο ρόλο του κακού – μια σωματική κραυγή προς μια χαμένη παιδικότητα. Και ο Phoenix τον έκανε κομμάτι του, χωρίς να «κλωτσάει» στις διάφορες σκηνές. Καρφί για Όσκαρ.

Α. Το highlight της ταινίας είναι χωρίς αμφιβολία ο Joaquin Phoenix και μαντεύω είναι και ο λόγος για τον οποίο στο Φεστιβάλ Βενετίας οι θεατές χειροκροτούσαν όρθιοι επί οχτώ λεπτά, μόλις έπεσαν οι τίτλοι τέλους. Ο ίδιος κατάφερε το απροσδόκητο και μεγαλειώδες: να ξεφύγει από τη σκιά του Heath Ledger (ο οποίος υποδύθηκε τον iconic χαρακτήρα στην ταινία Σκοτεινός Ιππότης) και να προσθέσει και το δικό του όνομα σε αυτούς που ενσάρκωσαν με τεράστια επιτυχία έναν από τους εμβληματικότερους κακούς του σινεμά. Βέβαια, το ύφος των δύο ταινιών είναι εντελώς διαφορετικό, αλλά βλέποντας κανείς την ταινία, δε σκέφτεται ούτε μια στιγμή τον Ledger. It’s all about Phoenix. Ο τρόπος με τον οποίο παίζει τον ψυχασθενή δολοφόνο με παιδικά τραύματα, είναι θα μπορούσε να πει κανείς ακόμα και ανθρώπινος, τολμώντας ίσως να δώσει κι έναν λόγο για τα αποτρόπαια εγκλήματα και την απάνθρωπη συμπεριφορά του. Είναι σαν να παρακολουθείς μπαλέτο, παίζει με κομψότητα και κόβει την ανάσα.

Σκηνοθεσία

Ι. Ο Todd Phillips πέτυχε την ιδανική υφολογική ισορροπία ανάμεσα στο blockbuster σύμπαν της DC και μια «αντιηρωική» ταινία που φιλοδοξεί να έχει και κοινωνικό χαρακτήρα. Μεγάλα, μακρινά πλάνα της πόλης συμβολίζουν την άδικη κοινωνία και τους «σκοτεινούς καιρούς » που ζούμε και υπογραμμίζουν την παθητικότητα του ήρωα μέσα σε αυτήν. Εντυπωσιακό το soundtrack με τα επιβλητικά έγχορδα που δημιουργεί μονίμως μια αίσθηση κινδύνου και χτίζει ατμόσφαιρα. Ιδιοφυή τα σημεία όπου ο Joker μοιάζει να γυρνά προς τους θεατές, προκαλώντας αμηχανία, μόνο και μόνο για να αποκαλυφθεί στο επόμενο πλάνο ότι κοιτάζει κάτι άλλο μέσα στο χώρο.

Α. Η σκηνοθεσία ήταν ομολογουμένως εξαιρετική. Όταν έχεις να κάνεις με ένα τέτοιο θέμα και τόσο λεπτές ισορροπίες, ανάμεσα στην κοινωνική αδικία και την ανθρώπινη λογική -η οποία πολλές φορές φτάνει σε σημείο ακόμα και να δικαιολογήσει ένα έγκλημα, αν πηγαίνει κόντρα στο λεγόμενο “κατεστημένο”- τότε πρέπει να λέγεσαι δεξιοτέχνης, όταν το αποδίδεις με τόση φινέτσα και καμία υπερβολή.

Σενάριο/Πλοκή

Ι. Το πεδίο που, σύμφωνα με τους περισσότερους επικριτές, συγκεντρώνει τα τρωτά της ταινίας. Επιδερμική, λένε, προσέγγιση θεμάτων όπως η ψυχική νόσος, οι ταξικές διαμάχες και η κοινωνική βία. Αν και το παραπάνω έχει μια δόση αλήθειας και ο Phillips ίσως να κατέφυγε πράγματι σε κάποιες σεναριακές ευκολίες στο διαχωρισμό «καλού», «κακού», πρέπει να γειώσουμε με τη σειρά μας τις προσδοκίες μας και να δούμε την ταινία στο σύνολό της. Ας μην ξεχνάμε ότι αφορά σε έναν σούπερ ήρωα- γιατί περιμένουμε το βάθος μιας τρίωρης ανεξάρτητης ευρωπαϊκής παραγωγής; Σίγουρα η νέα εποχή απαιτεί πιο υπεύθυνη προσέγγιση των κοινωνικών προεκτάσεων, αλλά το focus της ταινίας ήταν ο Joker και σε αυτόν εμβάθυνε με μαεστρία.

Α.Προχωρώντας στο σενάριο, δεν κατάφερε να αποδώσει ουσιαστικά το υποκριτικό μεγαλείο του Phoenix, εγκλωβίζοντάς τον πολλές φορές σε στάσιμα πλάνα. Δεν είμαι αντίθετος στο λεγόμενο “αργό” σινεμά, αλλά μόνο όταν αυτό έχει νόημα. Στο τέλος της ταινίας αισθάνθηκα προβληματισμένος, καμία κάθαρση, κανένα closure. Ίσως αυτό να ήταν ο στόχος; Ίσως πάλι κάτι έλειπε, μια ακόμα εξήγηση για το πώς ένας άσημος και ψυχασθενής κωμικός κατάφερε να γίνει από αόρατης και παρίας σε σύμβολο κοινωνικής εξέγερσης, κυριολεκτικά από τη μια στιγμή στην άλλη.

Συμπέρασμα

Ι. Tο άξιζε το buzz, δεν είναι υπερεκτιμημένο, είναι φιλόδοξο, είναι οσκαρικό. Και κυρίως, είναι σινεμά που σέβεται το κοινό του και τον εαυτό του. Ο Joker είναι το τζόκερ του Todd Phillips.

Α. Σε γενικές γραμμές η ταινία με έκανε να αισθανθώ άβολα και αμήχανα. Αν ήταν αυτός ο στόχος του σκηνοθέτη, το κατάφερε και μάλιστα με το παραπάνω. Όλοι, βγαίνοντας από την αίθουσα είχαμε ανάμεικτα συναισθήματα. Σαν να εμφανίστηκε ξαφνικά ένα ερωτηματικό ζωγραφισμένο στο πρόσωπό μας. Άλλοι δήλωναν εκστασιασμένοι και άλλοι -όπως κι εγώ- αναρωτήθηκαν αν άξιζε όντως αυτά τα 8 λεπτά χειροκροτήματος στο Φεστιβάλ Βενετίας. Δεν μπορώ να το κρίνω εγώ αυτό. Μιλώντας, όμως, καθαρά ως θεατής, με άφησε να θέλω κάτι παραπάνω. Μια εξήγηση. Από την άλλη όμως, υπάρχει όντως εξήγηση στην ανθρώπινη συμπεριφορά και στο πώς λειτουργεί η κοινωνία; Και αν ναι, αρκούν δυο ώρες για να στη δώσει μια ταινία;