Πιερ Πάολο Παζολίνι: Μια παράσταση για τη ζωή και τον φρικτό θάνατο του μεγάλου δημιουργού

Υπήρξε ένας από τους πιο σημαντικούς στοχαστές και δημιουργούς του 20ου αιώνα.

Ποιητής, κινηματογραφιστής, συγγραφέας, κριτικός και διανοητής με έντονη πολιτική δράση, ο Πιερ Πάολο Παζολίνι σφράγισε με τη σκέψη του και το έργο του την τέχνη και πλήρωσε την αλήθεια που βροντοφώναζε με την ίδια του τη ζωή, όταν στις 2 Νοεμβρίου του 1975 το σώμα του βρέθηκε κατακρεουργημένο στην παραλία της Όστια.

Ένα νεαρό αγόρι, ο Πίνο Πελόζι, συλλαμβάνεται ως υπαίτιος για το έγκλημα και φυλακίζεται, όμως η Ιταλία και οι Ευρωπαίοι διανοούμενοι μιλούν για μια πολιτική δολοφονία. Λίγες μέρες νωρίτερα, ο μεγάλος δημιουργός σε κείμενό του που δημοσίευσε στην Coriiera della serra με πύρινο λόγο αποκαλύπτει τα κακώς κείμενα, μιλάει ανοιχτά για τον φασισμό και την διαφθορά που βασιλεύει εντός του ιταλικού κράτους και δεν φοβάται να δώσει ακόμα και ονόματα των υπεύθυνων για τη σήψη και την παρακμή που επικρατεί στην πατρίδα του.

Διατηρώντας μια σχεδόν αστυνομική πλοκή, ο ίδιος ο Παζολίνι γίνεται ένας ιδιότυπος ντετέκτιβ που προσπαθεί να καταλάβει ποιος τελικά τον δολοφόνησε

Χρόνια αργότερα, το 2005 ο Πελόζι αποφυλακίζεται κι εξομολογείται πως δεν ήταν εκείνος ο δολοφόνος του Παζολίνι, αλλά οι αδερφοί Μπορσαλίνο, μαφιόζοι που διατηρούσαν στενές σχέσεις με το παρακράτος, και οι οποίοι απειλούσαν ότι θα σκοτώσουν την οικογένειά του αν δεν αναλάβει την ευθύνη για τη δολοφονία του δημιουργού.

Το ερώτημα όμως παραμένει αναπάντητο; Ποιος σκότωσε τον Πιερ Πάολο Παζολίνι; Ποιοι ήταν ο ηθικοί αυτουργοί που όπλισαν το χέρι των δολοφόνων: Ποιοι δεν άντεχαν την αλήθεια του ποιητή;

Aυτός είναι κι ο βασικός άξονας της παράστασης που θα δούμε και στο Θέατρο Αργώ από την Αγγελική Καρυστινού με τον Ένκε Φεζολλάρι στον ρόλο του Ιταλού διανοητή. Βασισμένο στο κείμενο του Γιάννη Σολδάτου «Όταν ο Παζολίνι συνάντησε το αγόρι που του πρόσφερε το θάνατο» και σε αρχεία ντοκουμέντα, κείμενα και συνεντεύξεις του ίδιου του Παζολίνι, η παράσταση μάς μεταφέρει στο καθαρτήριο του Παζολίνι, λίγες ώρες μετά από τον θάνατό του, όπου εκεί μέσα από μια αλληλουχία εικόνων και μνήμης ταξιδεύουμε στη ζωή του δημιουργού.

Σε έναν χώρο που θυμίζει παραλία αλλά και κινηματογραφικό σετ, τον οποίο έχει επιμεληθεί με καλαισθησία ο Γιώργος Λυντζέρης και έχει φωτίσει ατμοσφαιρικά η Σεμίνα Παπαλεξανδροπούλου, ο Παζολίνι-Φεζολλάρι αφηγείται, συναντάει τα πρόσωπα που αγάπησε κι οδηγεί τον θεατή να δώσε τη δικές του απαντήσεις.

«Ξεκινώντας από αυτή την αίσθηση που έχουμε εμείς οι άνθρωποι πως όταν πεθαίνουμε όλη η ζωή περνάει μπροστά από τα μάτια μας, τοποθετούμε τον Παζολίνι σε αυτό το μεσοδιάστημα μεταξύ ζωής και θανάτου και προσπαθούμε να καταλάβουμε τις σκέψεις και τις ιδέες του. Παράλληλα διατηρώντας μια σχεδόν αστυνομική πλοκή, ο ίδιος ο Παζολίνι γίνεται ένας ιδιότυπος ντετέκτιβ που προσπαθεί να καταλάβει ποιος τελικά τον δολοφόνησε. Η απάντηση δεν είναι καθόλου απλή, όμως αυτό που ουσιαστικά επιθυμούμε δεν είναι να δώσουμε λύση σε μια αστυνομική υπόθεση, αλλά να στοχαστούμε κι εμείς και οι θεατές τι σημαίνει τελικά να λες την αλήθεια σε έναν κόσμο που βυθίζεται στο σκοτάδι. Ειδικά σήμερα που η διανόηση σωπαίνει ή μιλάει με «αινίγματα», η περίπτωση του Παζολίνι που τόλμησε να πει τα πράγματα ξεκάθαρα και χωρίς περιστροφές, με θάρρος και πάθος, είναι μοναδική. Ταυτόχρονα, η παράσταση ακριβώς επειδή εκτυλίσσεται σε αυτό το purgatorio, ασχολείται και με το αιώνιο ερώτημα όλων μας σχετικά με τον θάνατο και το τι γίνεται μετά», αναφέρει η Αγγελική Καρυστινού.

Χρησιμοποιώντας φράσεις ή σκέψεις του Παζολίνι, η δημιουργική ομάδα της παράστασης συνθέτει ένα κολάζ που στόχο έχει να ρίξει φως στην πολυσύνθετη προσωπικότητα του ποιητή. «Για παράδειγμα, ο Παζολίνι αναφέρει ότι δεν υπάρχει ελπίδα, εμείς γράψουμε την δική μας εκδοχή πάνω σε αυτή την σκέψη. Το ίδιο κάνουμε και για περιστατικά της προσωπικής του ζωής, τις σκοτεινές του πλευρές του, τις σχέσεις του με σημαντικούς ανθρώπους, όπως ήταν Κάλλας. Γιατί ο Παζολίνι απέκτησε έναν τόσο ισχυρό δεσμό με μια γυναίκα διαφορετική από αυτόν; Γιατί αναζητούσε περιστασιακές σχέσεις στην παραλία της Όστια; Κάπως έτσι διαχειριζόμαστε το υλικό που έχουμε στα χέρια μας, με ελευθερία από τη μια, αλλά και σεβασμό στο πρόσωπο αυτού του ανθρώπου».

Επίσης τα βίντεο που έχει φτιάξει ο Σπύρος Παπαρούλιας, βασισμένος κατά βάση σε ταινίες του Παζολίνι, στην παράσταση έχει σημαντικό ρόλο, αφού γίνεται στην ουσία συμπρωταγωνιστής του Ένκε Φεζολλάρι, ενώ μέσα ένα ιδιαίτερο ηχητικό περιβάλλον, που ως επί το πλείστον περιλαμβάνει απόκοσμους ήχους πλανητών, ακούγεται η μοναδική φωνή του Παζολίνι.

Η Κατερίνα Αγγελίτσα ηθοποιός και η ίδια και μαθήτρια της Αγγελικής Καρυστινού από την Δραματική Σχολή Πράξη Επτά, που σε αυτή την παράσταση δουλεύει ως βοηθός σκηνοθέτης, λέει: «Είναι μαγικό να βλέπεις το σινεμά να συναντιέται με το θέατρο, οι εικόνες ξεπηδούν από παντού και όλα -σκηνοθεσία-υποκριτική- βίντεο προβολές-ηχητικό περιβάλλον, -μας μεταφέρουν κάθε φορά σε μία παραλία-ακούω τη θάλασσα, βλέπω την άμμο, βρίσκομαι μπροστά σε ένα crime scene, σε έναν αλλόκοτο τόπο μεταξύ θανάτου και ζωής που κρατάει συντροφιά, συνομιλεί αλλά και "περιπαίζει" τον Παζολίνι. Εκείνος βγαίνει έξω από το άψυχο του σώμα και αναμετράται με τη ζωή που αναγκαστικά αφήνει πίσω, αλλά και με τον θάνατο που έρχεται. Και τελικά δεν μπορείς παρά να μη συγκινηθείς βαθιά με έναν άνθρωπο που δεν σταμάτησε ποτέ να παλεύει, δεν μπορείς παρά να μην εμπνευστείς από τη ζωή του, δεν μπορείς τελικά να μην απαιτείς κι εσύ από τον εαυτό σου να μην φύγεις από αυτή τη ζωή χωρίς να έχεις δώσει τους δικούς σου αγώνες».

Το να ερμηνεύεις ένα ιστορικό πρόσωπο δεν είναι απλή υπόθεση. Ο Ένκε Φεζολλάρι που με μια εντυπωσιακή μεταμόρφωση εξομολογείται: «Ακουμπώ στα βιώματά μου, στο δικό μου υποπρολεταριάτο, στην πείνα, στα δύσκολα χρόνια στην Αθήνα του 1993 όταν έφτασα όπως ο Πιερ Πάολο στη Ρώμη, στις ηρωίδες μου… Τρέχω να βρω αναφορές: η σχέση μου με την μαμά μου, οι πληγές, εγώ φοβάμαι ο Πιερ όχι, τον θαυμάζω, με επισκέπτεται στα όνειρα κάθε βράδυ, τρόμος στιγμές όταν σκέφτομαι ποσό άγρια τον δολοφόνησαν πολιτική του στάση, έλεγε πάντα αλήθειες, αναρωτιέμαι αν υπάρχουν τέτοιες προσωπικότητες σήμερα… Υπάρχουν στιγμές στη πρόβα ιδίως όταν στο τέλος του μονολόγου ξεψυχώ, που με καταλαμβάνει ένας τρόμος και μια υπέρτατη αγωνία του να ζήσω … Δύσκολο εγχείρημα να αναμετριέσαι με την αλήθεια του Παζολίνι, η σκηνοθέτης μου με εμψυχώνει, με καθοδηγεί με ευλάβεια στις πιο σκοτεινές πλευρές του Πιερ. Στην αρχή, είναι η αλήθεια, φοβόμουν, γιατί ο Παζολίνι υπήρξε μια από τις πιο σημαντικές προσωπικότητες του 20ου αιώνα, όμως σταδιακά ανακάλυψα πως όλοι με έναν τρόπο συνδεόμαστε με τη σκέψη του. Οι θέσεις του Παζολίνι αφορούν την ανθρωπότητα, και κάπως έτσι βρήκα κι εγώ τη σύνδεσή μου μαζί του».