Μαριέττα Γιαννάκου: «Ποτέ δεν είπα “γιατί να συμβεί αυτό σε μένα”...»

Η Μαριέττα Γιαννάκου δεν μοιάζει με τις άλλες γυναίκες. Συνδύασε σπουδές, καριέρα και μητρότητα, μη αμφισβητώντας ποτέ την επιλογή της αυτή και διακρίθηκε στην πολιτική, εντός και εκτός Ελλάδας. Κι όταν κλήθηκε να αντιμετωπίσει τα πραγματικά μεγάλα προβλήματα -στην υγεία της, στάθηκε τόσο δυνατή, που μπορεί να ενόχλησε κιόλας.

«Από τα παιδικά μου χρόνια κρατάω την ελευθερία που είχα να διαβάζω ό,τι θέλω, βιβλία που ήταν πάντα για μεγαλύτερους, να ντύνομαι όπως θέλω, να έχω τη γνώμη μου, να την εκφράζω. Αυτό το χρωστάω στο οικογενειακό μου περιβάλλον. Δεν έζησα περιορισμούς γιατί ήμουν κορίτσι. Αλλά κι εγώ, τηρούσα κάποιους κανόνες. Δεν είχα έρθει ποτέ σε σύγκρουση με το σπίτι μου για τέτοια θέματα. Ηταν ανοιχτά μυαλά. Διαβάζαμε πολλές εφημερίδες, παρακολουθούσαμε τα γεγονότα.

Από μικρή ενδιαφερόμουν για τα πράγματα που συνέβαιναν γύρω μου. Θυμάμαι, σε ηλικία δέκα ετών, έκανε το σχολείο μια ολοήμερη θεατρική όπου συμμετείχαν όλα τα παιδιά. Εγώ είχα διαλέξει έναν μονόλογο: Ανέβαινα λοιπόν με μια βαλίτσα και έλεγα ότι μόλις γύρισα από το Παρίσι και θα πάω στο Λονδίνο, και θα κάνω το ένα και θα κάνω το άλλο.... Είχα πάντα κοσμοπολίτικη αντίληψη. Είναι θέμα περιβάλλοντος αλλά και κάποιων άλλων παραγόντων που αν και ακόμα δεν τους γνωρίζουμε, μας καθορίζουν.

Ο θάνατος του πατέρα μου, ήμουν έντεκα ετών, με δυνάμωσε. Η μητέρα μου έπαιξε τον διπλό ρόλο με μεγάλη επιτυχία, αλλά ο πατέρας μου ήταν ο άνθρωπος που μου άφηνε μεγαλύτερες ελευθερίες, παίζαμε σκάκι, συζητούσαμε, μου έφερνε βιβλία. Ηταν θετικό στοιχείο στη ζωή μου ο πατέρας μου και γι΄αυτό η έλλειψή του ήταν καθοριστική. Τον θυμάμαι πολύ καλά».

«Δεν ξέρω πως στράφηκα στην ιατρική. Κάποια στιγμή, στα δεκατέσσερα, σε μια χριστουγεννιάτικη οικογενειακή γιορτή, με ρώτησαν το σύνηθες “τι θα γίνεις όταν μεγαλώσεις;”. “Γιατρός”, απάντησα και μάλιστα ψυχίατρος. Ισως γιατί διάβαζα και βιβλία ψυχολογίας, εκτός από λογοτεχνικά. Ημουν ένα σφουγγάρι. Στη ζωή μου έχω διαβάσει χιλιάδες βιβλία και συνεχίζω. Εχει τεράστια σημασία για μένα το διάβασμα όπως και η μουσική.

Οι παλιές μου συμμαθήτριες, με τις οποίες συναντιέμαι καμιά φορά στη Σπάρτη, μου λένε ότι ήμουν τριάντα χρόνια μπροστά με αυτά που έλεγα, τις ιδέες, τις αντιλήψεις μου. Αλλά δεν ήμουν μόνη, είχα καλή παρέα. Παλιές μου συμμαθήτριες είναι σήμερα επιστήμονες και αξιόλογες γυναίκες.

Δεν ένοιωσα καθόλου μειονεκτικά που μεγάλωσα στην επαρχία ούτε επειδή ήμουν κορίτσι. Υπήρχε η αντίληψη ότι ο καλός μαθητές, ασχέτως φύλου, πρέπει να σπουδάζει. Αλλωστε η Σπάρτη είχε και ένα αστικό πρόσημο. Ο νότος, γενικά, της Ελλάδας, είναι σαν τον βορρά της Ιταλίας. Επειδή συμμετείχε στην πρώιμη φάση της δημιουργίας του ελληνικού κράτους, οι άνθρωποι έχουν πιο ανοιχτά μυαλά.

Όταν κάνει ένα λάθος μια γυναίκα χρεώνεται σε όλες τις γυναίκες κι όταν το κάνει ένας άντρας, λέμε «αυτός το έκανε» και δεν τρέχει τίποτα

Υπάρχει η θεωρία ότι ο άριστος είναι δακτυλοδεικτούμενος και δεν απολαμβάνει τη ζωή του. Δεν ισχύει αυτό. Μάλλον παραπέμπει στο “όσα δεν φτάνει η αλεπού” κι ούτε μπορεί να καταργηθεί μέσω νόμων και χαρτιών. Είναι μια νοοτροπία που ξεχωρίζει τη χώρα μας από τις άλλες χώρες της Ευρώπης και την κάνει να αποκλίνει πια αντί να συγκλίνει.

Ηρθα την Αθήνα στην τελευταία τάξη του σχολείου. Εκανα εννέα μήνες φροντιστήριο και πέρασα στην Ιατρική. Ηταν ωραία η φοιτητική μου ζωή. Επειδή δεν υπήρχαν τότε τα μέσα και η βιβλιογραφία που έχουμε σήμερα, πήγαινα στον Ελευθερουδάκη, στην οδό Νίκης, στον πρώτο όροφο με τα επιστημονικά βιβλία, και έκανα παραγγελία ξένες εκδόσεις. Ηξερα γλώσσες, είχα μάθει από νωρίς γαλλικά. Παρακολουθούσα τις εξελίξεις της επιστήμης διεθνώς. Ηταν διαφορετικοί οι ρυθμοί -σήμερα είναι αεροδυναμική, θα έλεγα, η ταχύτητα των εξελίξεων.

Οχι δεν πρόδωσα την ιατρική για την πολιτική. Ζηλεύω καμιά φορά. Αλλά χαίρομαι όμως γιατί διατηρώ ακόμα γνώσεις.

Η πολιτκή ήρθε μόνη της. Αυτό που με σημάδεψε στην πολιτική ήταν ο ρόλος που έπαιξα ως πρόεδρος της επιτροπής για τα ναρκωτικά και ως εισηγήτρια, μετέπειτα, για το εμπόριο κοκαΐνης στη Λατινική Αμερική. Ακόμα, η επίσκεψή μου στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου συνάντησα τον πρόεδρο Ρέηγκαν. Είμαι ο μόνος Ελληνας που τον συνάντησε με επίσημη πρόσκληση από τον Λευκό Οίκο και το Κογκρέσο. Με σημάδεψαν οι άνθρωποι με τους οποίους δούλεψα μαζί επί πολλά χρόνια με τον ρόλο του εθνικού συντονιστή της χώρας μου, και επί ΠΑΣΟΚ, αλλά και ο τρόπος που καταφέραμε να ασκηθεί η πρώτη πολιτική εναντίον των ναρκωτικών από την Ευρωπαϊκή Ενωση».

«Καλές αναμνήσεις έχω κι από τη δουλειά, στη δεκαετία του ΄80 μιας μικρής ομάδας, με επικεφαλής τον Χανς Γκερτ Πέτερινγκ για θέματα ασφάλειας της Ευρώπης και, στην ουσία, την προετοιμασία της συνθήκης Σένγκεν.

Πίστευα και πιστεύω πάντα στην Ευρώπη. Δεν κλονίστηκα ποτέ. Οχι μόνον γιατί δημιουργεί συνθήκες σταθερότητας, συνεργασίας, ειρήνης, ή ως αποτέλεσμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Αλλά και γιατί εξασφαλίζει το ευ ζην στους ανθρώπους. Γιατί στο κάτω κάτω, τι είναι ο κόσμος; Οι άνθρωποί του είναι. Η άλλη λύση, η άνοδος των εθνικισμών, θυμίζει τις μαύρες σελίδες της ευρωπαϊκής ιστορίας.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι όταν κάνει ένα λάθος μια γυναίκα χρεώνεται σε όλες τις γυναίκες κι όταν το κάνει ένας άντρας, λέμε «αυτός το έκανε» και δεν τρέχει τίποτα. Αυτή η αντίληψη υπήρχε και υπάρχει. Νομίζω ότι σε κάθε χώρο που έμπαινα, στην αρχή μπορεί να υπήρχε μια δυσπιστία επειδή ήμουν γυναίκα, αλλά, στη συνέχεια, όταν με γνώριζαν, έβλεπαν ότι τα πράγματα ήταν διαφορετικά...

Η μουρμούρα, το “γιατί να συμβεί αυτό σε μένα”, είναι μια ανόητη προσέγγιση

Οι γυναίκες κατηγορούνται πολύ εύκολα. Οι άντρες συχνά, θεωρούν, ότι πας να τους φας ένα πόστο. Αλλά η κοινωνία μας έχει επενδύσει στις γυναίκες. Πώς είναι λοιπόν δυνατόν να μην θέλει να πάρει την επένδυση αυτή πίσω;

Εχουν όμως ευθύνη και οι ίδιες οι γυναίκες, γιατί αναπαράγουν τα ίδια στερεότυπα, μέσω των γιων τους, των παιδιών τους ή διότι οι ίδιες δεν επεδίωξαν να κάνουν καριέρα και πιστεύουν ότι έτσι πρέπει να είμαστε όλες. Στην Ελλάδα υπάρχει ακόμα αντίσταση στο μοίρασμα των ευθυνών της καθημερινότητας μέσα σε μια οικογένεια. Στα νέα ζευγάρια, ευτυχώς, αυτό αλλάζει.

Για μένα η οικογένεια δεν στάθηκε εμπόδιο. Ημουν πάντα κοντά στο παιδί μου, αλλά πιστεύω ότι μπορούν να συνδυαστούν τα πράγματα πάντοτε. Το ερώτημα οικογένεια ή καριέρα είναι ψευδοερώτημα. Αλλά πρέπει να βοηθήσει και το σύνολο της οικογένειας. Υπάρχει βέβαια και ο σημαντικός οικονομικός παράγοντας. Οταν υπάρχουν αντιδράσεις και τριβές δημιουργούνται προβλήματα. Σήμερα όλες οι γυναίκες είναι υποχρεωμένες να δουλέψουν και λόγω οικονομικής κρίσης -αλλά πρέπει κιόλας. Αλλιώς η ζωή γίνεται πολύ βαρετή.

Η κόρη μου ήταν έξι χρόνων όταν χώρισα. Δεν είχα βιώσει πάντως το μοιρασμένο μοντέλο μέσα στην οικογένεια. Ημουν πάντα, νομίζω, ένας δυνατός άνθρωπος. Ποτέ δεν ξέρεις τι θα έχεις να αντιμετωπίσεις στη ζωή σου».

«Οχι, δεν σκέφτομαι καθημερινά τα μεγάλα προβλήματα με τα οποία ήρθα αντιμέτωπη. Ο,τι πέρασα, πέρασα. Δεν φοβάμαι. Ανησυχώ μόνον για την κόρη μου, με ενδιαφέρει το μέλλον της. Να είμαι καλά σε σχέση μ΄ αυτό.

Μετά τις δυσκολίες, ενισχύεται ο εαυτός σου. Αποτιμάς αλλιώς κάποιες αξίες, επανατοποθετείσαι. Αν κι εγώ δεν είχα διαφορές στο σύστημα αξιών πριν και μετά τα όσα μου συνέβησαν. Οι δυσκολίες σε χαλυβδώνουν. Η μουρμούρα, το “γιατί να συμβεί αυτό σε μένα”, είναι μια ανόητη προσέγγιση. Ποτέ δεν σκέφτηκα έτσι, ποτέ δεν είπα “γιατί να συμβεί αυτό σε μένα”. Δεν θέλω να συμβεί σε κανέναν άλλον αυτό που μου συνέβη. Δεν έχω μοιρολατρική προσέγγιση, ούτε μιλάω για κισμέτ, «έχει ο θεός». Εχω πίστη, και νομίζω ότι, αναμφίβολα, τη χρειάστηκα, μαζί με την πίστη ότι μπορώ να τα καταφέρω.

Το μάνα είναι πολύ ισχυρό σε μένα, κι ας έκανα καριέρα

Πριν εισαχθώ στο νοσοκομείο το 2007, όταν δεν εξελέγην βουλευτής, πήρα ένα πλήθος επιστολών από όλη την Ελλάδα, που εξέφραζαν τη δυσαρέσκειά τους γι΄ αυτό το γεγονός και μέμφονταν το κόμμα, αλλά και μετά, όταν αρρώστησα -πάνε δέκα χρόνια πια. Υπήρξαν χιλιάδες άνθρωποι που έστειλαν επιστολές, λουλούδια, χωρίς να τους ξέρω προσωπικά.

Ηταν μια ικανοποίηση. Οπως και σήμερα, όταν βγαίνω έξω και βλέπω με τι ζεστό τρόπο με αντιμετωπίζουν και με χαιρετούν οι άνθρωποι. Πολλοί παίρνουν και ρωτούν, όταν έχουν ένα παρόμοιο πρόβλημα. Το μοιράστηκα με τον κόσμο όλο αυτό. Γνωρίζω έναν μεγάλο αριθμό πολιτικών προσώπων που κρύβονται και δεν ανακοινώνουν προβλήματα υγείας. Εγώ δεν έκανα κάτι τέτοιο. Μίλησα για το θέμα μου, παρά το γεγονός ότι στην Ελλάδα εξακολουθεί ακόμα να υπάρχει ρατσισμός και συμπλεγματική αντιμετώπιση.

Θυμάμαι, διακεκριμένο πολιτικό πρόσωπο, στην τελευταία μου θητεία στο Ευρωκοινοβούλιο, όταν πηγαινοερχόμουν κάθε εβδομάδα στο εξωτερικό, έλεγε «μα η Μαριέττα είναι άρρωστη, πώς το κάνει αυτό». Ισως υπάρχει ένα ερωτηματικό, ότι αφού συνέβησαν όλα αυτά, πως είμαι ακόμα τόσο ενεργή... Ενα είδος φθόνου».

«Αλλωστε ακόμα εξακολουθεί να υπάρχει στη χώρα μας το στίγμα για τα άτομα με ψυχιατρικές διαταραχές ή στον τρόπο αντιμετώπισης των αναπήρων... Φοβούνται να το αναφέρουν έτσι και χρησιμοποιούν τον όρο «άτομα με ειδικές ανάγκες». Δεν υπάρχει αυτός ο όρος στην Ευρώπη. Είναι άτομα με αναπηρία.

Σήμερα ασχολούμαι, αρθρογραφώ, έρχομαι στο γραφείο, βλέπω κάποιους φίλους και εκτός πολιτικής, από παλιά. Δεν βγαίνω πάρα πολύ. Εχω βγει αρκετά στη ζωή μου και έχω περάσει καλά. Εχω διασκεδάσει στη ζωή μου. Μοναξιά δεν νοιώθω. Αλλά σε μεγάλο βαθμό θα έλεγα ότι τελικά στη ζωή είμαστε μόνοι μας. Τις αποτυχίες τις αντιμετώπισα με ψυχραιμία.. Βέβαια στον χώρο της πολιτικής δεν έχουν γίνει όλοι μόνοι τους. Ο νεποτισμός υπάρχει παντού, και στην πολιτική, και στον χώρο του Πανεπιστημίου, αλλά και αλλού.

Είμαι, παραμένω στην πολιτική. Θα δω αν θα κατέβω για βουλευτής στις επόμενες εκλογές. Υπάρχουν σκέψεις και μια κατ΄ αρχήν συζήτηση.

Η ιδέα του θανάτου με απασχόλησε σε νεαρή ηλικία, κυρίως το υπαρξιακό. Ισως και λόγω του θανάτου του πατέρα μου. Νομίζω ότι πια δεν με απασχολεί. Ολοι υπόκεινται στην ανάλογη φθορά. Δεν με φοβίζει καθόλου. Θα ήθελα να ζήσω αρκετά χρόνια για να δω το παιδί μου να αισθάνεται μεγαλύτερη σταθερότητα στη ζωή του. Το μάνα είναι πολύ ισχυρό σε μένα, κι ας έκανα καριέρα. Μήπως τελικά οι γυναίκες καριέρας ασχολούνται περισσότερο με τα παιδιά τους;

Η Παιδεία: Από μόνη της περιέχει το στοιχείο της αλλαγής. Αλλά δεν είναι μόνον θέμα σχολείου, είναι και της κοινωνίας και της οικογένειας. Η εκπαίδευση είναι ευθύνη του κράτους. Εκεί υπήρξε ο προνομιακός χώρος για ακτιβιστές και την αριστερά, γενικότερα, για να πιέζει τις κυβερνήσεις. Υπάρχουν και ορισμένα ιδεολογήματα και παλαιού τύπου αντιλήψεις, οι οποίες εξακολουθούν να διατηρούνται και να εκφράζονται δια υπουργών».