Μάριαμ Κατσβάνι: Η Γεωργιανή σκηνοθέτις του «Dede» είναι η νέα φεμινιστική φωνή του ευρωπαϊκού κινηματογράφου

H Μάριαμ Κατσβάνι από τη Γεωργία με το «Dede» (στη διάλεκτο Svanesh σημαίνει «μαμά»), μια ταινία χαμηλού προϋπολογισμού αλλά βαθιάς ειλικρίνειας και συγκίνησης, βραβεύτηκε στο διαγωνιστικό τμήμα «East of the West» του Φεστιβάλ του Κάρλοβι Βάρι και θεωρείται μια από τις πιο ενδιαφέρουσες γυναικείες φωνές του ευρωπαϊκού κινηματογράφου.

Γεννήθηκε μόλις το 1986, όμως η ευαίσθητη ματιά της πάνω στη θέση της γυναίκας, αλλά και ο ουσιαστικός διάλογος που αναπτύσσει στην ταινία της σχετικά με την έννοια της παράδοσης, δείχνει πως η νεαρή σκηνοθέτης έχει πολλά να πει. Εμείς τη συναντήσαμε στην Αθήνα, όπου βρέθηκε για την ελληνική πρεμιέρα της και μιλήσαμε μαζί της.
Το Dede αφηγείται την ιστορία μιας γυναίκας που συγκρούστηκε με την ανδροκρατούμενη κοινωνία, διεκδικώντας στην αρχή έναν έρωτα και στη συνέχεια το δικαίωμα να ορίζει τον εαυτό της. Εμπνευσμένη από την ζωή της γιαγιάς της, η Κατσβάνι δημιουργεί μια γυναίκα γενναία, που σίγουρα θα σας εμπνεύσει.

Γιατί κάνατε το «Dede»;
Ηθελα να κάνω μια ταινία για την πατρίδα μου, την παράδοσή μας και τη διαφορετική ζωή, που όντως ζουν οι άνθρωποι στο Svaneti (το χωριό όπου έγιναν τα γυρίσματα και αποτελεί και δεύτερη πατρίδα της σκηνοθέτιδος). Ξέρετε εδώ η ζωή είναι πολύ δύσκολη, αλλά το Svaneti μοιάζει με τον παράδεισο, γιατί είναι το πιο όμορφο μέρος του κόσμου.

Πώς εμπνευστήκατε το στόρι της ταινίας;
Από την ιστορία της γιαγιάς μου. Έτσι αποφάσισα να κάνω μια ταινία για τη ζωή της και τη ζωή στην πατρίδα μου.

Γιατί επιλέξατε ερασιτέχνες ηθοποιούς κατεξοχήν;
Καταρχάς ήθελα να δώσω μια ντοκιουμαντερίστικη διάσταση στο φιλμ, να είναι αυθεντικό και αληθινό. Ο δεύτερος λόγος είναι πως ήθελα να γυρίσω την ταινία στη διάλεκτο Svanish (είναι η αρχαιότερη διάλεκτος στη Γεωργία και τη μιλούν περίπου 10.000 άνθρωποι), που δεν τη γνωρίζουν οι επαγγελματίες ηθοποιοί. Γι’ αυτό προτίμησα τους κατοίκους της περιοχής.

Ποιος είναι ο βασικός σκηνοθετικός άξονας;
Για μένα είναι σημαντικό να σκηνοθετώ ταινίες που βασίζονται σε αληθινές ιστορίες και πραγματικά αισθήματα, γιατί χρησιμοποιώ πολύ τη λογική του ντοκιμαντέρ. Δεν ξέρω τι θα κάνω στο μέλλον όμως, ποια κατεύθυνση θα μου κεντρίσει το ενδιαφέρον.

Το θέμα της τιμής τι ρόλο έχει στις σημερινές κοινωνίες;
Είναι πάντα ένα σημαντικό θέμα, όπως και η αξιοπρέπεια.

Τελικά οι ήρωες σας ποιο δίκιο καλούνται να υπερασπιστούν;
Στην ταινία μου δεν υπάρχουν ήρωες, ή αντιήρωες. Όλοι είναι ένοχοι κι αθώοι, έχουν το δικό τους αίσθημα δικαίου.

Πώς η πολιτική κατάσταση και το ιστορικό πλαίσιο της χώρας σας επηρέασε την ταινία σας;
Η αστυνομική αρχή στη χώρα είναι πολύ σκληρή, πολλοί άνθρωποι βρίσκονται στις φυλακές χωρίς λόγο. Ο τελευταίος πρόεδρος της Γεωργίας θέσπισε πολύ αυστηρούς νόμους, που πιστεύω ότι έχει έρθει η ώρα να αλλάξουν. Πολλοί αστυνομικοί λειτουργούν παράνομα, συλλαμβάνουν αθώους. Είχα ακούσει τόσες πολλές ιστορίες για πολίτες που πέφτουν θύματα της αστυνομικής βίας, αλλά όταν αυτό συνέβη στην οικογένειά μου, τότε συνειδητοποίησα την πλήρη εικόνα και θύμωσα πολύ. Άλλαξαν ακόμα και την ταινία, γιατί μερικοί από τους άντρες που έπαιζαν συνελήφθησαν, οπότε έπρεπε να αφαιρέσω κάποιες πολύ σημαντικές σκηνές.

Πόσο εύκολο είναι για μια γυναίκα σκηνοθέτη να διακριθεί στο σινεμά;
Δεν βρίσκω προσωπικά καμία διαφορά ανάμεσα σε έναν άνδρα και μια γυναίκα σκηνοθέτη, θεωρώ ότι είμαστε ακριβώς το ίδιο.

Πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε με τον κινηματογράφο;
Είχα ξεκινήσει να σπουδάσω νομική, όμως διάβασα ένα βιβλίο για τον πόλεμο ανάμεσα στη Ρωσία και τη Γεωργία, για τους πύργους που καταστράφηκαν από τους Ρώσους εξαιτίας των μαχών και σκέφτηκα καταρχάς να κάνω μια ταινία γι’ αυτό το θέμα. Κάπως έτσι άλλαξα κατεύθυνση.

Πώς είναι η κατάσταση στο δικό σας κινηματόγραφο σήμερα;
Εχουμε πολλούς και καλούς σκηνοθέτες, οι περισσότεροι μάλιστα είναι γυναίκες. Φέτος, μια μικρού μήκους από τη Γεωργία διαγωνίστηκε στο Φεστιβάλ των Καννών, πέντε ταινίες βρέθηκαν στη Berlinale Film Festival, μια στο φεστιβάλ του Sundance, δυο animation στο Annecy International Animated Film Festival, και δυο στο at Karlovy Vary (μεταξύ των οποίων και η δική μου), μια στο Locarno film Festival (η σκηνοθέτις μάλιστα κέρδισε βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου) και μια στο Warsaw film festival, για να πω μόνο όσες θυμάμαι. Γενικά έχουμε μεγάλη παραγωγή παρόλο που δεν υπάρχουν πολλά χρήματα, και κάθε χρόνο διοργανώνουμε και ένα φεστιβάλ.

Μελλοντικά σχέδια;
Δουλεύω πάνω σε ένα καινούργιο πρότζεκτ. Αυτή τη φορά η ιστορία είναι δική μου: ένα νεαρό κορίτσι, η Νένε, προσπαθεί να βγάλει από τη φυλακή τον αρραβωνιαστικό της και τρία μέλη της οικογένειάς της που έχουν άδικα κατηγορηθεί.