Γιατί οι γυναίκες που κρατούν το επίθετό τους μετά το γάμο αντιμετωπίζονται διαφορετικά;
Οι περισσότερες παντρεμένες γυναίκες που γνωρίζω έχουν κρατήσει το δικό τους επίθετο. Και, διανύοντας τη δεκαετία των 30, πλέον, μπορώ να πω ότι είναι αρκετές.
Γυρνώντας μερικές γενιές πίσω -σε αυτή των γονιών μας ας πούμε- ήταν δεδομένο ότι μια γυναίκα, «ερχόμενη εις γάμο κοινωνίαν», μαζί με το relationship status της, θα άλλαζε και το επίθετο της. Ακόμα και όταν ο νόμος που υποχρέωνε μια γυναίκα να πάρει το επίθετο του νόμιμου συζύγου της καταργήθηκε, ελάχιστες ήταν εκείνες που «τόλμησαν» να διατηρήσουν το πατρικό τους επίθετο. Ο μικρός αριθμός των γυναικών που επέλεγαν τη συγκεκριμένη οδό ήταν μια μικρογραφία της μερίδας των γυναικών που ήταν ενεργές επαγγελματικά (και, συνήθως, σε μια αρκετά υψηλόβαθμη θέση). Φυσικά, οι συγκεκριμένες θεωρούντο εξαιρετικά προοδευτικές και ανεξάρτητες (και πάντα με την κακή έννοια).
Σήμερα, σχεδόν 30 χρόνια αργότερα, οι γυναίκες που επιλέγουν να μην υιοθετήσουν το επώνυμο του συζύγου τους μετά το γάμο είναι πολύ περισσότερες. Τα πράγματα έχουν αλλάξει (αριθμητικά τουλάχιστον), αλλά σίγουρα όχι στο βαθμό που θα έπρεπε. Κι εννοούμε από θέμα νοοτροπίας.
Σύμφωνα με νέα έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Sex Roles (Ο ρόλος των φύλων), η επιλογή μιας γυναίκας να διατηρήσει το επίθετο της μπορεί να επηρεάσει βαθιά τον τρόπο που οι γύρω της αντιλαμβάνονται το γάμο της και τη δυναμική που έχει σε αυτόν το κάθε μέλος του.
Οι Βρετανοί και Αμερικανοί ερευνητές που διεξήγαγαν την έρευνα, κατέληξαν στο ότι οι άντρες των οποίων οι σύζυγοι κράτησαν το επίθετό τους, έχουν χαρακτηριστικά που θεωρούνται αμιγώς (και στερεοτυπικά) γυναικεία, όπως η φροντίδα, η κατανόηση, το ήρεμο πνεύμα.
Προφανώς, αυτά τα αποτελέσμετα δεν αποτελούν τεκμήριο της αφοσίωσης που δείχνουν δύο άνθρωποι ο ένας προς τον άλλον, αλλά καθρεφτίζουν τη βαθιά ριζωμένη πατριαρχική αντίληψη της κοινωνίας σχετικά με την οικογένεια, ακόμα και εν έτει 2017.
«Ο "θεσμός" μια γυναίκα να υιοθετεί το επίθετο του άντρα της είναι κάτι παράπανω από μια απλή παράδοση» είναι η γνώμη της Rachael Robnett, αναπληρώτριας καθηγήτριας ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νεβάδα, στο Λας Βέγκας και επικεφαλής της έρευνας. «Αντανακλά τη θεώρηση που έχει ακόμα και σήμερα ο κόσμος για τη θέση του άντρα και της γυναίκας μέσα σε μια σχέση και, φυσικά, την προνομιούχα θέση που έχει η αντρική πλευρά».
Η Robnett εξηγεί ότι οι άνθρωποι, ασυνείδητα, βγάζουμε συμπεράσματα για τη σχέση ενός ζευγαριού σε αυτό ακριβώς το θεσμό: την υιοθέτηση του συζυγικού επιθέτου. Έτσι, μαζί με την ομάδα της, πραγματοποίησαν τρία πειράματα. Στο πρώτο ζήτησαν από Αμερικανούς φοιτητές να περιγράψουν έναν άνδρα του οποίου η σύζυγος κράτησε το επώνυμό της μετά το γάμο.
Στο δεύτερο, ζήτησαν από τους Άγγλους φοιτητές συμμετέχοντες να διαβάσουν μια φανταστική ιστορία για ένα παντρεμένο ζευγάρι και στη συνέχεια τους ζήτησαν τη γνώμη τους σχετικά με τις επιλογή της γυναίκας να κρατήσει το επώνυμο της. Και στις δύο περιπτώσεις, οι συμμετέχοντες περιέγραψαν γενικά τους άντρες ως πιο «εκφραστικούς» και με πιο τρυφερά χαρακτηριστικά, όπως η ευγένεια, ο μειλίχιος χαρακτήρας- ποιότητες που, στερεοτυπικά, συνδέονται με το χαρακτήρα μιας γυναίκας. Αντιθέτως, τους απέδωσαν λιγότερα, τυπικά αντρικά χαρακτηριστικά όπως η αυταρχικότητα και η αποφασιστικότητα.
Στην τρίτη εκοχή που δόθηκε σε φοιτητές από την Αμερική, οι επιστήμονες ερεύνησαν αν η δική τους συμπεριφορά απέναντι στις γυναίκες επηρέασε την αντίληψη τους για τη δυναμική τους μέσα στο γάμο.
Προς έκπληξή τους διαπίστωσαν ότι οι έντονα παραδοσιακοί τύποι που είχαν άκαμπτες ιδέες για τους ρόλους των φύλων στα όρια του σεξισμού, ήταν πιο συχνό να χαρακτηρίσουν έναν άντρα «αδύναμο» όταν έβλεπαν ότι η γυναίκα του δεν είχε επιλέξει το επίθετο του. «Γνωρίζουμε από προηγούμενη έρευνα ότι ο σεξισμός κάνει έναν άντρα να αντιμετωπίζει αρνητικά οτιδήποτε μη στερεοτυπικό και το οποίο δεν υπακούει στους παγιωμένους ρόλους των δύο φύλων».
Σε κάθε περίπτωση, μάλλον θα πρέπει να περιμένουμε μερικούς αιώνες ακόμα, μέχρι η κοινωνία -άντρες και γυναίκες- να αντιμετωπίζουν αυτόνομα το κάθε φύλο και όχι με τρόπο που να το καθιστά ετεροπροσδιοριζόμενο από το άλλο. Αυτό φυσικά προυποθέτει ουσιαστική αλλάγη στον τρόπο σκέψης. Έναν τρόπο σκέψης απελευθερωμένο από αντιλήψεις που βασίλευαν τουλάχιστον μισό αιώνα πριν. Έναν τρόπο σκέψης που θα ξεκινά από την εσωτερική μας νοοτροπία και ατ' επέκταση τις αξίες που θα μας κληροδοτήσουν οι άνθρωποι που ευθύνονται για την εκπαίδευση μας, είτε αυτοί λέγονται γονείς, είτε καθηγητές.